Büyük Sorulara Kısa Yanıtlar

(4 Kasım 2018 tarihli paylaşımdan)

Tanrı var mı?
Bilimin ve inancın sorunlarına nasıl yaklaşmalı?
Yapay zeka insanlığın başına bela mı?
İnsanlık nereye?
Zaman ve mekan sonlu mu?
Bu sorular Stephen Hawking’in “Büyük Sorulara Kısa Yanıtlar” adlı kitabından…
Bu kitap, büyük bilim adamının ölümünden sonra, onunla yapılan ilginç röportajlardan ve yıllar içinde yazdığı makalelerinden derlenerek hazırlanmış.
Kitaba iki kişi önsöz yazmış. Bunlardan biri Hawking’in hayatını anlatan filmin başrol oyuncusu (Eddie Redmayne), diğeri ise ünlü bir astrofizikçi (Kip S. Thorne).
Oyuncunun sunuştaki yazısı da Hawking hakkında birçok şahsi bilgi vermesi nedeniyle ilginç, ancak esas dikkat çekici olanı astrofizikçinin sunuşu.
Çünkü astrofizikçi Thorne, 50 yıllık bir dostluğun ve ortak yürütülen çalışmaların ardından Hawking’in söz konusu bilimsel tezleri nasıl oluşturduğuna ve doğruluğu kanıtlanmış bu tezleri, zaman içinde hangi unsurlara dayandırarak kanıtladığına ilişkin herkesin bilmediği birçok bilgi veriyor.Bu bölüm öyle keyifliydi ki sakin bir ortamı beklemeden bir yolculuk esnasında, trende bir solukta okudum ve önemli bulduğum cümlelerin altını eğri büğrü çizgilerle çizdim.
Bu kitapta yer alan birçok ilginç noktayı ileriki günlerde paylaşacağım, ancak şu anda bahsetmek istediğim esas konu şudur:
Hawking tezlerini 40-50 yıl içinde oluştururken üç önemli keşif yapmış ya da üç önemli bilim adamının verdiği bilgilere dayanmış. Bir bakıma tezlerini bu insanların verdiği bilgileri sentezleyerek oluşturmuş. Bunlardan biri matematikçi bir İngiliz, ikincisi Sovyet-Rus olan bir astrofizikçi, üçüncüsü ise Thorne’nun kendisi. İleriki günlerde bu ilginç tesadüf ve karşılaşmalara ilişkin daha fazla bilgi vereceğim.
Buradan şu sonucu çıkardım. Tezleri ve teorileri ilan etmek yetmiyor. Aynı zamanda bunların deney ve gözlemle de doğrulanması gerekiyor. Bu tezleri kanıtlayacak deney ve gözleme sahip olabilmek için de (konunun özünü kavrasanız bile) mutlaka yeni bakış açısına (yöntem) ve yeni teknolojik araçlara ihtiyaç olmaktadır. Yani siz konunun sonucunu iyi tahmin etseniz bile, bunu kanıtlayacak araç ve yöntemler henüz olgunlaşmamışsa, yeterince başarılı olamıyorsunuz. Demek ki çığır açan buluş ve tezler, üç katmandan oluşuyor. Kanıtlanmış bilimsel teze ilişkin ilk hipotez, hipotezi dayandıracağınız deney ve gözleme ilişkin yöntem (çoğunlukla felsefe devreye giriyor) ve bu yöntemi hayata geçirebileceğiniz teknolojik araçlar. Örneğin, eğer Hollandalılar dürbün ve mercek yapımında çok ileri bir aşamaya varmasalardı, Galileo’nun bunlardan teleskop yapıp gezegenleri izlemesi vs. mümkün olmayabilirdi. Hawking de eldeki bilgi ve teorinin dışında teknolojinin yarattığı yeni imkanları kullanarak tezlerini kesin bir şekilde temellendirebiliyor.

(5 Kasım 2018 tarihli paylaşım)

Tanrı üzerine tartışmalar…
Stephen Hawking: “İnsanoğlunun elinden çıkmış yasaların aksine doğanın yasaları değişmezdir. Onlar öylesine güçlü ve kesindir ki…
Normalde bilim adamlarının Tanrının varlığı sorununu tartışması gerekmez, ancak evrenin kim tarafından ve nasıl yaratıldığı veya kimin kontrol ettiği konusu bizi ister istemez bu sorunla ilgilenmeye iter…
Doğa yasaları kesindir ve değiştirilemezler. Bu yasalar ister Tanrı tarafından yapılmış olsunlar ister olmasınlar, fakat artık onlara Tanrı bile müdahale edemez, çünkü yoksa onlar yasa olamazlar…” 
“Allah bunun belasını vermiş” diyenlere de şöyle cevap veriyor:
“Bazıları, yukarıdaki birini kızdırmış olabileceğimi düşünüyor olabilir, ancak ben hastalığımın nedeninin doğa yasalarıyla açıklanacağını biliyorum.”
(Büyük Sorulara Kısa Yanıtlar)